روحانیت در شیعه و معرفی مراجع دینی

کتاب روحانیت در شیعه و معرفی مراجع دینی با نگاهی منتقدانه و مختصر از روحانیت شیعه، به پژوهشی در رابطه با واکاوی “عالم دینی شدن” ، “مرجعیت دینی” ، “حوزه های علمیه” ، روحانیت در شیعه پرداخته است.

درباره کتاب روحانیت در شیعه و معرفی مراجع دینی

در این کتاب، با معیار قرار دادن قرآن، روایات، عقل، تاریخ تشیع، فقه تشیع و مطالب اجتماعی، نقد ها و چالش های گوناگونی درباره ی موضوعات مذکور مطرح شده است. در کنار طرح این مطالب، توضیحات ظریفی درباره ی «مهدویت»، «غیبت های صغری و کبرای امام زمان علیه السلام» و «معارف اسلامی» ارائه شده که نقد های مطرح شده در این اثر، دارای اصالت، اعتبار و بنیاد باشند. در حقیقت، نویسنده در این اثر قصد دارد که نسبت به موضوعات مذکور، عادات و محاسباتِ ذهنیِ اشتباهِ مسلمانان ایران را اصلاح کند و یک دید اصیل و فراموش شده را به آنها پیشنهاد دهد. سپس با ذکر ویژگی ها و چهارچوب هایی که در مقدمه ی کتاب بیان کرده است، به ذکر نام تعداد چشمگیری از «مراجع دینی شیعه» بپردازد.

مرجع دینی کیست

در ایام تحصیلات علوم انسانی ام در دبیرستان در شهرم کرمانشاه و در حین تحصیلات دانشگاهی ام در دانشگاه قم در کارشناسی علوم قرآن و حدیث ، هنگامی که تحقیقات و گفتگو هایی برای شناخت علمای دینی مذهبم انجام می دادم و در توده های مردم و فضا های مذهبی، علمی و ارتباطی قرار می گرفتم، متوجه می شدم که متأسفانه اکثریت مردم، محصلین و مدرسین علوم گوناگون، هیچ شناخت دقیق، مفید و جامعی از اکثریتِ مراجعِ دینیِ شیعه در طول تاریخ تا به حال، ندارند و فقط برخی از آن ها را آن هم از افراد کنونی یا برخی از گذشتگان را آن هم فقط به مقتضای درسشان و با اطلاعاتی اندک، ناقص و غیر مفید می شناسند. از سویی دیگر دلم می خواست که منبعی وجود داشته باشد که نام اکثر مراجع دینی شیعه در آن باشد ولی نه تنها برای چنین منبعی نبود بلکه حتی بسیاری از طلاب، مدرسین علوم اسلامی و روحانیون نیز، هیچ اطلاعات جامع و سودمندی در این باره نداشتند و فقط بزرگان و متخصصین علوم فقهی و تاریخی، با بسیاری از این افراد ]نه همه شان و در همه ی مناطق! یا صرفاً با همه ی مراجعِ کهن، آشنا بودند. به همین جهت تصمیم گرفتم تا آنجایی که مفید و در توانم باشد، در راه شناخت این افراد پژوهش کنم و نامشان را به شیوه ای خاص که در متن فهرست می بینید ثبت کنم.

تفاوت مرجع دینی و مرجع تقلید

توضیحی که در رابطه با عبارت مرجع دینی و تفاوتش با عبارت مرجع تقلید باید بدهم این است که: مرجع دینی نسبت به مرجع تقلید، پهنه ی استفاده ی گسترده تری دارد، به این معنا که چه بسا یک مرجع دینی، در مسائل فقهی و احکامی به طرز قابل ملاحظه ای مورد استفاده و پرسش قرار نگیرد ولی در مسائل دینیِ فراوانِ دیگری مورد استفاده قرار بگیرد و چه بسا یک مرجع تقلید، در مسائل دینی گوناگون به طرز قابل ملاحظه ای مورد استفاده و پرسش قرار نگیرد. ولی در مسائل فقهی و احکامی به شکل وسیعی مورد استفاده قرار بگیرد. از معنا و دریچه ای دیگر نیز می توانیم به این شکل هم نگاه کنیم که هر مرجع تقلیدی، مرجع دینی هم هست ] و لَو اندک مورد استفاده واقع شده باشد [ ولی لزوم و ضرورتی وجود ندارد که هر مرجع دینی ای، حتماً مرجع تقلید هم باشد. اکثریت کسانی که در طول تاریخ تا به امروز بین شیعیان به مرجعیت شهرت داشته اند، هم مرجع دینی بوده اند و هم مرجع تقلید. اینجانب نیز سعی ام در گردآوری این فهرست بر این بوده که افرادی را ذکر کنم که هم از لحاظ عام دینی و هم از لحاظ خاص فقهی  مورد رجوع فراوان مردم بوده اند و می باشند، اگرچه در یکی از این دو حالت نیز کمتر مورد استفاده واقع شده باشند، لذا نام کسانی را که در میان شیعیان، کلاً به مرجعیت شهرت داشته اند و دارند، در فهرست ذکر خواهم کرد.